Układ zbiorowy pracy
UKŁAD ZBIOROWY PRACY, porozumienie między przedstawicielstwem pracowniczym a odpowiednimi organizacjami pracodawców, określające warunki, jakim powinny odpowiadać indywidualne umowy o pracę; w ustroju kapitalistycznym — forma obrony interesów robotników wywalczona przez zorganizowany ruch zawodowy, wzmacniająca pozycję robotników w stosunkach z kapitalistycznymi pracodawcami; w ustroju socjalistycznym — jedna z form konkretyzacji dyrektyw planu gospodarczego i wytycznych kompetentnych organów administracji gospodarczej w zakresie płac oraz warunków pracy; aktualnie w Polsce — porozumienie normatywne między właściwym związkiem zawodowym a odpowiednim organem administracji gospodarczej, normujące warunki pracy oraz warunki bytu pracowników, określające zasady podziału funduszów przeznaczonych na płace i inne świadczenia dla pracowników danej branży, zmierzające do polepszenia działalności gospodarczej i zakładów pracy. U.z.p. ustala przede wszystkim: 1. ogólne warunki, jakimi powinny odpowiadać indywidualne umowy o pracę (umowy o naukę zawodu, o przyuczenie do określonej pracy, o odbycie wstępnego stażu pracy), zawierane w objętych układem zakładach pracy; 2. stawki płac, taryfikatory kwalifikacyjne i podstawowe zasady wynagrodzenia pracowników; 3. inne świadczenia przysługujące pracownikom; 4. postanowienia dotyczące współdziałania załóg z kierownictwem zakładów pracy, mające na celu wykonanie zadań gospodarczych zakładów pracy i podniesienie efektów ekonomicznych przez usprawnienie organizacji i metod pracy oraz wykorzystanie innych środ ków zapewniających zwiększenie wydajności pracy, rozwój i usprawnienie działalności przyzakładowych urządzeń socjalnych i kulturalnych. Postanowienia u.z.p. nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa oraz powinny uwzględniać wytyczne polityki gospodarczej państwa. Zasadami funkcjonowania u.z.p. są: 1. niezmienialność — postanowienia nie mogą być zmienione przez umowy indywidualne; 2. automatyzm prawny — postanowienia wchodzą w miejsce postanowień umów indywidualnych sprzecznych z u.z.p.; 3. uprzywilejowanie — korzystniejsze dla pracownika postanowienia umów indywidualnych są dozwolone. U.z.p. składa się z części normatywnej, określającej warunki płac i pracy, oraz z części obligatoryjnej, regulującej wzajemne prawa i obowiązki uczestników u.z.p. Uczestnikiem u.z.p. jest ten, kto go zawarł lub do niego przystąpił. U.z.p. wiąże uczestników oraz członków związków (zrzeszeń, stowarzyszeń) będących jego uczestnikami. Ponadto u.z.p. wiąże pracodawcę również w stosunku do pracowników nie zrzeszonych.
