Płaca realna
PŁACA REALNA, suma dóbr i usług konsumpcyjnych (tzw. płacowych, czyli nabywanych zwykle za płace), którą można zakupić przy danej wysokości płacy nominalnej. Poziom p.r. zmienia się wprost proporcjonalnie do wysokości płacy nominalnej i odwrotnie proporcjonalnie do wysokości kosztów utrzymania. Koszty utrzymania zmieniają się natomiast pod wpływem zmian struktury spożycia, wydajności pracy w dziedzinie produkcji dóbr konsumpcyjnych, określającej ich wartość, oraz wzajemnego stosunku podaży tych dóbr o popytu na nie, odchylającego aktualne ceny dóbr konsumpcyjnych od ich wartości, a także od aktywnej polityki cen prowadzonej przez organizacje gospodarcze lub państwo. Oznacza to w znacznym stopniu niezależne kształtowanie się wielkości płac nominalnych i realnych, a w konsekwencji różną ich dynamikę, zwłaszcza na skutek procesów żywiołowych lub w rezultacie świadomej polityki. Wzrost płac nominalnych pociąga za sobą równie szybki wzrost p.r., pod warunkiem niezmiennej wysokości kosztów utrzymania. Często jednak wzrostowi płac nominalnych występującemu w okresie szybkiego rozwoju gospodarczego, gwałtownych przemian strukturalnych czy inflacji, towarzyszy zwyżka kosztów utrzymania osłabiająca tempo wzrostu p.r., a nawet prowadząca do ich spadku; podobnie poważne zmiany w poziomie p.r. mogą nastąpić przy nienaruszonym poziomie i strukturze płac nominalnych. W gospodarce kapitalistycznej rozbieżność dynamiki płac nominalnych i realnych stanowi dodatkowe ogniwo międzyklasowego podziału dochodu narodowego. Dla gospodarki socjalistycznej jest to element wielostronnej polityki gospodarczej: kształtowanie poziomu, a zwłaszcza struktury płac nominalnych, Jest wyrazem polityki płac i stanowi narzędzie polityki państwa w dziedzinie zatrudnienia, uwzględniającej prawo podziału wg pracy, preferencje państwa dotyczące podaży pracy, jej rozmieszczenia czy struktury kwalifikacyjnej. Przez zmiany poziomu i struktury cen dóbr i usług konsumpcyjnych państwo socjalistyczne reguluje ogólną stopę konsumpcji uwarunkowaną poziomem wydajności pracy społecznej oraz wyraża preferencje co do asortymentowej struktury konsumpcji, a także podziału funduszu konsumpcji indywidualnej między poszczególne klasy i grupy społeczne. Zmiany płac nominalnych stanowią bardziej bezpośrednią metodę regulowania p.r. niż operowanie cenami; rewizje cen powodują bowiem szersze skutki zmieniając nie tylko p.r., ale 1 inne realne dochody. Dlatego państwo socjalistyczne na ogół kształtuje p.r. przez płace nominalne wówczas, gdy chodzi o objęcie zmianami tylko pracowników lub poszczególne ich grupy, natomiast zmiany p.r. przez politykę cen przypadają na okresy powszechniejszego regulowania spożycia. Zob. też: budżety rodzinne.
