Struktura zawodowa siły roboczej
Struktura zawodowa siły roboczej, układy grup osób wyróżnione wg określonych kryteriów, z których najważniejszymi są: 1. podział na ludność zawodowo czynną, tj. pozostającą w stosunku pracy (zatrudnieni), mającą własne źródła zarobkowania (gospodarstwo rolne, warsztat itd.), stale pomagających członków rodziny, oraz ludność zawodowo bierną (poszukujących pracy, uczniów, odbywających służbę wojskową itd.); 2. charakter wykonywanej pracy (fizyczna, umysłowa, fizyczno-umysłowa); 3. kategorie społeczno-zawodowe, określające treść pracy i stopień kwalifikacji (inteligencja, technicy, pracownicy biurowi, mistrzowie, brygadziści, rzejnieślnicy, pracownicy fizyczno-umysłowi, robotnicy wykwalifikowani, pół- wykwalifikowani, niewykwalifikowani i in.); 4. przynależność do poszczególnych działów gospodarki (przemysł, budownictwo, rolnictwo, leśnictwo, transport i łączność, obrót towarowy, gospodarka komunalna i mieszkaniowa, oświata, nauka i kultura, ochrona zdrowia i opieka społeczna, administracja publiczna i instytucje wymiaru sprawiedliwości, instytucje finansowe, organizacje polityczne i społeczne, pozostałe działy; działy gospodarki tworzą trzy podstawowe grupy: rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi); 5. forma osiągania dochodu zależna od stosunku do środków produkcji (praca najemna w gospodarce uspołecznionej, praca na rachunek własny — chłopi utrzymujący się z gospodarstw drobnotowarowych, właściciele drobnych warsztatów, pracodawcy zatrudniający siły najemne i in,); 6. rozmieszczenie terenowe (miasto—wieś, wg podziału administracyjnego lub regionów); 7. staż pracy zawodowej; 8. cechy demograficzne. S.z.s.r. uzależniona jest od stopnia ekonomicznego i społecznego rozwoju społeczeństwa, na który w największym stopniu wpływa obecnie uprzemysłowienie kraju. Przejawem wyższego rozwoju jest m. in. daleko posunięty podział pracy, specjalizacja zawodowa, a więc również rozbudowana i skomplikowana s.z.s.r., której cechą charakterystyczną w nowoczesnych społeczeństwach jest zmienność i płynność. Przemiany w s.z.s.r. wiążą się nie tylko ze zmianami w technologii, ale uwarunkowane są czynnikami ekonomicznymi oraz ustrojem społeczno-politycznym (charakter własności środków produkcji). Przemianami tymi zajmuje się wiele nauk, a zwłaszcza socjologia, która stara się określić ich przyczyny, mechanizm ich rozwoju i społeczne konsekwencje.
