Stanowisko pracy
Stanowisko pracy (stanowisko robocze), miejsce pracy lub część powierzchni produkcyjnej zajmowana lub obsługiwana przez pracownika w celu jednorazowego lub ciągłego wykonywania wyznaczonej mu pracy, czyli zadania roboczego. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa s.p. Jest to zespół urządzeń przydzielonych do obsługi lub do wykorzystania pracownikowi w celu wykonania określonej pracy. Zależnie od charakteru wykonywanych funkcji rozróżnia się s.p. pracowników umysłowych, tj. personelu inżynieryjno-technicznego, administracyjno-biurowego itp., oraz s.p. robotników określane jako stanowiska robocze. S.p. określa się jego funkcją, rodzajem pracy lub zadania roboczego, które wykonuje lub powinien wykonywać pracownik na tym stanowisku. Podstawowymi elementami charakteryzującymi s.p. są: 1. funkcja, tj. rodzaj i treść zadania roboczego przydzielonego pracownikowi; 2. określona powierzchnia lub przestrzeń użytkowa; 3. zespół urządzeń (maszyny, urządzenia, agregaty, aparatura), których obsługiwanie stanowi zadanie robocze; 4. narzędzia, za pomocą których wykonywana jest przydzielona praca (np. narzędzia ślusarskie, monterskie, pomiarowe) oraz sprzęt pomocniczy, służący do przechowywania obrabianych przedmiotów i narzędzi (stoły, szafki, regały, palety, zasobniki itp.), określane ogólnie jako wyposażenie techniczne stanowiska. Zależnie od sposobu wykonywania zadania roboczego rozróżnia się s.p. ręczne, maszynowe i aparaturowe. Ze stanowiskiem ręcznym mamy do czynienia, gdy roboty wykonywane są wyłącznie przy użyciu energii i umiejętności człowieka, bądź za pomocą ręcznych, przenośnych maszyn lub urządzeń (np. roboty ślusarskie, montażowe, regulacyjne, kontrolne, porządkowe). Zadaniem wykonywanym na stanowisku maszynowym jest obsługa i nadzór pracy maszyn oraz urządzeń nie przenośnych (np. sterowanie pracą koparki, dźwigu budowlanego, suwnicy, praca na tokarce, wiertarce). Stanowiskami aparaturowymi są stanowiska, *»a których obsługiwane są urządzenia aparaturowe oraz nadzorowany jest przebieg procesu technologicznego dokonywanego w aparaturze (np. obsługa pieców, urządzeń galwanicznych, różnego rodzaju aparatury chemicznej). Zależnie od charakteru głównych elementów stanowiska rozróżnia się: 1. s.p. stałe — stanowiska zlokalizowane stale na tym samym miejscu, o stałym rodzaju wyposażenia i jednakowych zadaniach roboczych przydzielanych do wykonania; 2. s.p. zmienne — stanowiska o zmiennych elementach podstawowych, jak zadanie robocze, powierzchnia, wyposażenie; 3. s.p. ruchome — stanowiska, których lokalizacja zmienia się w toku wykonywania pracy z powodu charakteru zadań roboczych (np. stanowisko montera linii elektrycznej, telefonicznej, robotnika rolnego, konduktora, traktorzysty, kierowcy). Stanowiska robocze w przemyśle klasyfikuje się także w zależności od roli, jaką spełniają w procesie produkcyjnym, realizowanym w przedsiębiorstwie. Wg tego kryterium dzieli się je na: produkcyjne, pomocnicze i usługowe. Na stanowiskach roboczych produkcyjnych następuje bezpośrednio przekształcanie surowców lub materiałów (wsadu produkcyjnego). Zadaniem tych stanowisk jest dokonanie zmiany składu, kształtu, postaci, wymiarów i in. własności przedmiotu produkcji zgodnie z procesem technologicznym. Na stanowiskach roboczych pomocniczych wykonuje się prace i czynności pomocnicze w stosunku do robót produkcyjnych, tj. czynności dotyczące przygotowania, transportu, składowania, ewidencji, kontroli robót itp. Na stanowiskach roboczych usługowych wykonuje się zadania usługowe związane z potrzebami przedsiębiorstwa, np. bezpieczeństwem i higieną pracy, oraz zadania z zakresu potrzeb bytowych, zdrowotnych i socjalnych pracowników przedsiębiorstwa. W przypadku gdy pojedyncze stanowisko robocze produkcyjne jest zdolne do samodzielnego wykonania określonej operacji na ustalonej liczbie przedmiotów pracy, mamy do czynienia z najmniejszą, samodzielną jednostką produkcyjną pierwszego stopnia (jednostką elementarną przedsiębiorstwa) np. stanowiskiem tokarki, szlifierki. W przypadku gdy do wykonania operacji lub fazy technologicznej potrzebna jest praca zespołu robotników pracujących na kilku stanowiskach roboczych, jednostkę produkcyjną stanowi obsługiwany zespół urządzeń, którego praca realizuje operację technologiczną, np. wielki piec w hutnictwie obsługiwany przez robotników na wielu różnych stanowiskach roboczych, piec martenowski, żeliwiak w odlewni, złożona aparatura chemiczna. W tym przypadku występują jednostki produkcyjne pierwszego stopnia o wieloosobowej (tj. wielostanowiskowej) obsłudze. Jednostki produkcyjne pierwszego stopnia (jedno- i wielostanowiskowe) można określić mianem stanowiska produkcyjnego. Zależnie od liczby maszyn lub urządzeń aparaturowych przydzielonych do obsługi jednemu robotnikowi rozróżnia się stanowiska robocze jedno- lub wieloma- szynowe. Gdy każda z maszyn obsługiwanych przez robotnika jest zdolna do wykonywania odrębnej operacji w procesie technologicznym wyrobu, czyli stanowić może jednostkę produkcyjną (np. obrabiarki do kół zębatych, automaty tokarskie), jeden robotnik może obsługiwać kilka jednostek produkcyjnych pierwszego stopnia. Zob. też: organizacja stanowiska pracy.
