Spółdzielnia pracy

wrz 21, 2017 przez

Spółdzielnia pracy, cechą wyróżniającą s.p. od innych rodzajów spółdzielni jest prowadzenie przez nie wspólnego przedsiębiorstwa opartego na pracy osobistej członków. Wynika stąd dwoistość stosunków łączących s.p. i jej członków: przez swoje członkostwo są oni współwłaścicielami przedsiębiorstwa spółdzielni i jednocześnie jego pracownikami, pozostającymi ze spółdzielnią w spółdzielczym stosunku pracy, a więc pracodawcami i pracobiorcami. Przedsiębiorstwo s.p. prowadzone jest samorządnie. Produkcja wykonywana Jest na rachunek i ryzyko spółdzielni, członek s.p. otrzymuje za pracę wynagrodzenie, a ponadto bierze udział w podziale czystej nadwyżki. W warunkach socjalizmu s.p. Jest typem przedsiębiorstwa socjalistycznego, opartego na własności grupowej, podlegającego planowaniu. Wśród s.p. wyróżnić należy dwa główne typy: 1. robotnicze lub rzemieślnicze spółdzielnie wytwórcze i 2. spółdzielnie kontraktujące pracę. Robotnicza spółdzielnia wytwórcza jest właścicielem środków i rezultatów produkcji. Spółdzielnie kontraktujące pracę, które powstały w połowie XIX w. we Włoszech i najbardziej tam się rozwinęły, organizują pracę swoich członków za pomocą środków produkcji nie będących własnością spółdzielni, nie wchodzą też w posiadanie rezultatów produkcji, dzieląc między członków zapłatę otrzymaną za wykonanie pracy. S.p. powstały we Francji, gdzie rozwijały się z różnym powodzeniem począwszy od lat 30-tych XIX w. Pierwszymi teoretykami spółdzielczości pracy byli Ch. Fourier , J. L. Blanc i Ph. J. Buchez. Marks oceniał wysoko s.p. jako eksperyment społeczny, ponieważ dowiodły one, że wytwórczość wielkiej skali w warunkach postępu technicznego jest możliwa bez udziału kapitalistów, środki produkcji niekoniecznie muszą być zmonopolizowane, a praca najemna może być zastąpiona zrzeszeniami pracy. „Fabryki spółdzielcze samych robotników — wg Marksa — są w obrębie starej formy pierwszym w niej wyłomem, chociaż oczywiście w swojej rzeczywistej organizacji wszędzie reprodukują one i muszą reprodukować niedostatki istniejącego systemu. Sprzeczność pomiędzy kapitałem i pracą zostaje jednak wewnątrz spółdzielni usunięta, nawet jeśli na razie odbywa się to w takiej formie, że robotnicy jako stowarzyszenie są swoim własnym kapitalistą”. W warunkach kapitalistycznych s.p., z wyjątkiem Włoch i częściowo Francji, nie stały się ruchem masowym. Są one traktowane przez teoretyków zachodnich głównie jako eksperyment społeczny, jako pole doświadczalne, mające współkształtować obraz przedsiębiorstwa przyszłości. W krajach rozwijających się wywołują szczególne zainteresowanie jako forma umożliwiająca aktywizację nie w pełni zatrudnionej ludności wiejskiej przez organizację drobnego przemysłu i rzemiosła wiejskiego oraz Jako droga do tworzenia na podstawach samopomocy możliwości zatrudnienia ludności przepływającej ze wsi do miast. W ZSRR spółdzielczość pracy rozwinęła się po rewolucji w masowy ruch, który spełnił ważną funkcję odbudowy i uspołecznienia drobnej wytwórczości przemysłowej; w 1956 została ona włączona do przemysłu państwowego. W niektórych innych państwach socjalistycznych, w tym zwłaszcza w Polsce, s.p. spełniają doniosłe funkcje gospodarcze i społeczne, np. w produkcji artykułów rynkowych, rozwiązywaniu problemu zatrudnienia kobiet i osób o niepełnej zdolności do pracy, kształceniu i doskonaleniu zawodowym członków i pracowników, aktywizowaniu obszarów słabo rozwiniętych, prowadzeniu działalności usługowej i rozwijaniu samorządu spółdzielczego jako formy demokracji socjalistycznej w gospodarce.

Podobne

Tagi