Płaca minimalna
Płaca minimalna: 1. kategoria ekonomiczna; w swojej realnej wartości p.m. wiąże się z minimum egzystencji, w wartości nominalnej (pieniężnej) zależy ponadto od aktualnego poziomu cen dóbr i usług wchodzących w skład tego minimum; 2. wielkość prawno-ekonomiczna oznaczająca prawnie ustalony, najniższy dopuszczalny poziom wynagrodzenia pieniężnego za pracę najemną; najczęściej p.m. ustalana Jest przez odpowiednie organa administracji państwowej, ustawodawcze lub specjalne komisje powołane przez państwo. W zależności od bogactwa kraju, ustroju społecznego i aktualnej polityki gospodarczej wysokość p.m. jako kategorii prawnej jest bardziej lub mniej oddalona od fizjologicznego minimum egzystencji, p.m. określa się w postaci stawki lub minimalnego zarobku za pracę w pełnym wymiarze obowiązującego -+ czasu pracy; jej działanie może ograniczać się do poszczególnych dziedzin pracy lub obejmować całą gospodarkę narodową. W przypadku szerokiego, często ogólnonarodowego zastosowania p.m. ustala się na jednolitym poziomie, różnicuje wg stref związanych z niejednakowym poziomem kosztów utrzymania, gałęzi produkcji, a nawet podstawowych szczebli kwalifikacyjnych. P.m. stanowi wyłączne, prawne minimum lub element pomocniczy przy zawieraniu umów o pracę, tj. granicę, poniżej której nie można ustalać stawek w umowach zbiorowych i indywidualnych. W ustroju kapitalistycznym poziom p.m. stanowi do dzisiaj przedmiot ostrej walki klasowej. W początkowym okresie istniała praktyka ustalania płac maksymalnych równoległa do wydłużania dnia roboczego. Dopiero w końcu XIX w. proletariat zorganizowany w związkach zawodowych po osiągnięciu regulacji czasu trwania dnia roboczego podjął walkę o regulację płac i wprowadzenie, zwłaszcza w gałęziach charakteryzujących się najwyższym stopniem wyzysku, p.m. jako nieprzekraczalnego minimum ustalanego na podstawie faktycznych kosztów utrzymania. Toczyła się ona łatami, przynosząc przez długi okres tylko niewielkie rezultaty. Po raz pierwszy p.m. wprowadzono w Nowej Zelandii w 1894. W kraju tak bogatym, jak USA, pierwsze ustawy o p.m. i to dotyczące tylko kobiet i młodzieży wydano dla 15 stanów dopiero w 1912 i 1913. Powszechne wprowadzenie p.m. przypada na okres międzywojenny. Obecnie ten element polityki płac stosowany jest na całym niemal świecie, także w krajach słabo rozwiniętych. Nadal pozostaje jednak aktualna walka pracowników najemnych o konkretny poziom p.m., niejednokrotnie nie tylko nie podwyższany w miarę powszechnego wzrostu wydajności pracy, ale obniżany w swojej realnej wartości przez wzrost kosztów utrzymania. Dlatego w krajach prowadzących politykę inflacyjną można zaobserwować okresowe podwyższanie ustawowej p.m. pod naciskiem żądań mas pracujących. W gospodarce socjalistycznej ogólnonarodowa p.m. ustalana ustawowo ma mniejsze znaczenie niż w gospodarce kapitalistycznej ze względu na silnie scentralizowaną politykę płac, regulującą wszelkie poziomy wynagrodzeń, nie tylko minimalne. Tym niemniej w latach 1956—57 wprowadzono we wszystkich krajach socjalistycznych ustawowe, powszechnie obowiązujące w danym kraju p.m. w formie minimalnego zarobku. Podlega on okresowym podwyżkom w ślad za wzrostem przeciętnego poziomu płac i pod wpływem wzrostu kosztów utrzymania, przy czym ma zagwarantowane szybsze długookresowe tempo wzrostu niż płace przeciętne.
