Nauka organizacji i kierownictwa

wrz 21, 2017 przez

Nauka organizacji i kierownictwa (naukowa organizacja pracy; nauka organizacji i zarządzania), dziedzina wiedzy zmierzająca na podstawie naukowych metod badawczych do ustalania zasad, których stosowanie w pracy pojedynczego człowieka lub w działalności zespołów ludzkich zapewnia osiąganie skonkretyzowanych celów przy optymalnym w danych warunkach nakładzie pracy i możliwości psychicznych człowieka oraz środków materialnych. Aby praca była Jak najbardziej wydajna (skuteczna), powinna być prawidłowo zorganizowana, a w przypadku działalności zespołu ludzi musi być zapewnione także sprawne nią kierowanie. N.o.i k. wyodrębniła się jako dziedzina wiedzy na przełomie XIX i XX w. pod wpływem potrzeb rozwijającego się przemysłu kapitalistycznego. Prekursorami jej byli inżynierowie: Amerykanin F. W. Taylor, Francuz H. Fayol i polski uczony K. Adamiecki (1866—1933). Wprowadzili oni po raz pierwszy do warsztatów wytwórczych i przedsiębiorstw przemysłowych naukowe metody badawcze. Taylor przeprowadzał szczegółowe badania procesów pracy w przedsiębiorstwie, dzieląc je na elementy składowe aż do pojedynczych ruchów roboczych włącznie. Wynikiem tych badań było eliminowanie czynności i ruchów zbędnych, dla pozostałych zaś, uznanych za niezbędne, ustalenie najbardziej racjonalnych wzorców i — na podstawie chronometrażu — ścisłych norm czasu. Fayol natomiast opracował pierwszą teorię administracji przemysłowej i ogólnej, w której sformułował zasady kierowania zgrupowanymi zespołami ludzkimi. Adamiecki, podobnie jak Taylor, lecz niezależnie od niego, obserwował i analizował procesy wytwórcze w przedsiębiorstwach przemysłowych. w efekcie przeprowadzonych prac badawczych w walcowniach metali sformułował teorię harmonizacji, podstawą której było stwierdzenie, że wielkość skutku użytecznego zespołu organów (części) o różnej wydajności w jednostce czasu jest uzależniona od tego organu, którego wydajność jest najmniejsza. Do celów badawczych oraz planowania i kontroli przebiegu procesów produkcyjnych Adamiecki opracował wykresy nazwane przez niego harmonogramami. Był on też pierwszym spośród twórców n.o.i k., który podjął próbę ustalenia teoretycznych Jej podstaw w postaci zasad: 1. podziału pracy; 2. koncentracji i 3. harmonii (które nazwał prawami), warunkujących uzyskanie najwyższego skutku użytecznego przy najmniejszym nakładzie sił ludzkich i środków materialnych. N.o.i k. powstała w warunkach gospodarki kapitalistycznej, co zdeterminowało jej służebny charakter wobec kapitalizmu. Wprowadzanie do przedsiębiorstw przemysłowych systemu Taylora budziło sprzeciwy klasy robotniczej i postępowej inteligencji, był on bowiem uważany za krańcowy sposób intensyfikacji pracy robotników. Zwalczano przede wszystkim opracowany przez Taylora system płac, w którym premia za wykonane zadanie obliczana była na podstawie normy ustalanej dla wyjątkowo silnego i sprawnego robotnika. Burżuazyjne teorie organizacji i kierownictwa, zwłaszcza dotyczące stosunków międzyludzkich (human relations) były i są wykorzystywane w krajach kapitalistycznych do zamaskowania toczącej się tam walki klasowej; stosowane w celu zainteresowania robotników wynikami przedsiębiorstwa metody sugerują rzekomą wspólnotę ich interesów z interesami kapitalisty-przedsiębiorcy. Nauka marksistowska odnosi się krytycznie do burżuazyjnych teorii organizacji i kierownictwa. Mimo to Lenin, chociaż nazwał system Taylora „naukową metodą wyciskania potu” i przestrzegał przed bezkrytycznym jego stosowaniem, podkreślał potrzebę przejęcia z burżuazyjnych teorii organizacji i kierownictwa tego, co jest wartościowe i może być przydatne w warunkach socjalistycznych. W dobie postępującej integracji nauk coraz bardziej uwydatnia się główny przedmiot n.o.i k. — poza organizacją pracy pojedynczego człowieka — tworzenie struktury zespołów ludzkich, współdziałanie jednostek i zespołów, wchodzących w skład danej struktury, oraz kierowanie tym współdziałaniem. Od początków istnienia n.o.i k. była powiązana ściśle z naukami technicznymi i ekonomicznymi. Obecnie n.o.i k. wykorzystuje coraz częściej osiągnięcia również innych dziedzin wiedzy, jak prakseologii, socjologii, psychologii, ergonomii, matematyki, cybernetyki, informatyki, teorii podejmowania decyzji itp. w warunkach ustroju socjalistycznego głównym przedmiotem zainteresowania n.o.i k. staje się człowiek, rozwijanie jego inicjatywy twórczej i tworzenie z załóg pracowniczych zwartych kolektywów przywiązanych do własnego zakładu pracy. Nowa, socjalistyczna postawa ludzi wobec powierzonych im zadań powinna zapewnić ich harmonijną współpracę i optymalne wykorzystanie powierzonych im środków materialnych. Ugruntowana musi być świadomość, że o wyniku działalności każdego zakładu pracy decydują przede wszystkim ludzie w nim zatrudnieni. W Polsce Ludowej i w innych krajach socjalistycznych n.o.i k. jest samodzielnym przedmiotem wykładanym w wyższych uczelniach. Oprócz ogólnej n.o.i k. powstały kierunki specjalistyczne, dotyczące poszczególnych branż: przemysłu, handlu, rolnictwa, komunikacji, gospodarki komunalnej, służby zdrowia itp. Poza szkołami wyższymi pracami związanymi z rozwojem n.o.i k. zajmują się instytuty naukowo-badawcze oraz stowarzyszenia społeczne, w Polsce m. in. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa.

Podobne

Tagi