Funkcjonalny system zarządzania
Funkcjonalny system zarządzania, wywodzi się z koncepcji głoszonych przez amerykańskiego inżyniera F. W. Taylora, twórcy kierunku zwanego naukowym kierowaniem, opartych na wynikach przeprowadzonych przez niego badań procesu kierowania warsztatem wytwórczym, prowadzonych na przełomie XIX i XX w. Zastosowana w badaniu tego procesu metoda ścisłej obserwacji i analizy doprowadziła Taylora do stwierdzenia, że proces kierowania pracą zespołu robotników składa się z wielu funkcji (wg niego ośmiu) wykonywanych przez jednego człowieka — majstra. Następnie doszedł do wniosku, że cztery z nich o charakterze administracyjnym nie nadają się do wykonywania w warsztacie produkcyjnym i powinny być przeniesione do biura. Tam z kolei każdą z nich należy powierzyć wyspecjalizowanemu w Jej wykonywaniu pracownikowi. Funkcje te mieli przejąć: 1. pracownik wydający polecenie wykonywania roboty i ustalający jej przebieg; 2. pracownik sporządzający karty instrukcyjne, określające sposób wykonania pracy; 3. pracownik obliczający czas trwania robót i koszty własne; 4. pracownik kontrolujący przebieg wykonywania robót i czuwający nad dyscypliną pracy. Pozostałe cztery funkcje, a mianowicie instruowanie robotników co do sposobu wykonywania roboty, czuwanie nad sprawnym technicznie jej wykonywaniem, kontrola techniczna wyrobów i naprawa narzędzi, powinny pozostać w warsztacie produkcyjnym, ale każdą z nich powinien wykonywać inny majster: 1. majster-instruktor, 2. majster odpowiedzialny za przebieg robót, 3. maj- ster-kontroler, 4. majster napraw. Wnioski wynikające z badań Taylora i wysunięte przez niego postulaty były równoznaczne ze sformułowaniem po raz pierwszy zasady specjalizacji w funkcjach kierowniczych i stały się zalążkiem tzw. f.s.z. Polegał on na podzieleniu integralnie ze sobą dotychczas połączonych funkcji kierowniczych na funkcje częściowe i powierzenie ich różnym osobom. W ten sposób wykonawca otrzymywał więcej niż Jednego bezpośredniego przełożonego; każdy z nich kierował jego pracą w zakresie swoich kompetencji. Zaletą tego systemu miała być zwiększona specjalizacja i fachowość w wykonywaniu funkcji kierowniczych. Mimo pewnych korzyści, wyrażających się w sprawniejszym kierowaniu niedużymi zespołami produkcyjnymi i w zwiększaniu wydajności pracy, system ten w dłuższym okresie nie zdał egzaminu w praktyce z powodu nakładania się na siebie sfer kompetencji kierowniczych, naruszających zasadę jednoosobowej odpowiedzialności w kierownictwie w przypadku stosowania go do większej liczby zespołów. Sprawniejszym okazał się system zarządzania oparty na zasadzie jednolitości kierownictwa i związanej z nią zasadzie jednoosobowej odpowiedzialności. F.s.z. spełnił pozytywną rolę w opracowywaniu nowych koncepcji zarządzania opartych na połączeniu zasady jednolitości kierownictwa w znaczeniu wydawania poleceń i ponoszenia odpowiedzialności z zasadą wyspecjalizowanego, fachowego doradztwa zarówno dla kierownictwa, jak i wykonawstwa na różnych szczeblach organizacyjnych? Oparte na tych koncepcjach systemy zarządzania, tj. liniowo-sztabowy lub służbowo-funkcjonalny, są dzisiaj powszechnie stosowane.
