Aktywność społeczna pracowników
Aktywność społeczna pracowników, zespół działań członków załogi na rzecz zbiorowości, wykraczających poza regulaminowe obowiązki pracownika i w zasadzie nieodpłatnych. Bliskoznaczne temu terminowi jest pojęcie „praca społeczna”. Oba te pojęcia są tu używane w praktycznym ich znaczeniu. Ze względu na doniosłość zjawisk wchodzących w zakres tej sfery działań ludzkich zasługują na naukową analizę. W ideologii socjalistycznej a.s.p. stanowi istotny czynnik humanizacji środowiska przemysłowego. Aktywność społeczna najczęściej jest realizowana przez osoby zrzeszone w różnego rodzaju stowarzyszeniach, a zatem ma charakter instytucjonalny. Wyróżniamy stowarzyszenia o charakterze instrumentalnym i ekspresyjnym. Pierwsze mają za zadanie wspólne osiąganie określonych celów, np. w zakresie wpływu na podział dochodu czy władzy. Zadaniem drugich jest natomiast zaspokajanie podobnych zainteresowań członków, np. muzycznych lub turystycznych. Stowarzyszenia działające na terenie przedsiębiorstwa koncentrują się zwłaszcza na realizacji następujących celów: 1. udziale we władzy, w zarządzaniu i kontroli funkcjonowania przedsiębiorstwa; 2. doskonaleniu warunków pracy i ochronie interesów pracowniczych; 3. zaspokajaniu zainteresowań typu ekspresyjnego. Funkcje aktywności społecznej mogą być odniesione do przedsiębiorstwa, załogi, członków organizacji lub jej aktywistów. Ogólnie polegają na mobilizowaniu do zarządzania, wychowaniu, pobudzaniu do działania, reprezentowaniu dążeń grupowych. Funkcjami wobec przedsiębiorstwa są przede wszystkim: informacja i mobilizacja do działania oraz udział w zarządzaniu. Funkcjami wobec załogi — artykulacja, czyli formułowanie dążeń, zapewnienie łączności między kierownictwem a wykonawcami, wychowywanie, tzn. przekazywanie norm i wzorów zachowań, udział w zarządzaniu. Natomiast funkcjami wobec aktywistów i członków: stabilizacja lub poprawa ich pozycji społecznej, kompensacja pozycji i roli w strukturze formalno-służbowej, uznanie i prestiż społeczny, poczucie użyteczności, satysfakcja z przewodzenia itp. Uczestnictwo w działalności stowarzyszeń wyłania organizatorów, działaczy wybieranych przez członków oraz funkcjonariuszy niemal zawodowo pełniących zadania organizacyjne. Podstawową jednak zasadą jest niezawodowy i nieodpłatny charakter działalności. Aktywność społeczna jest czynnością dobrowolną, pełnioną poza obowiązkami zawodowymi, mimo że można zauważyć tendencję do łączenia pewnych rodzajów działalności w stowarzyszeniach z obowiązkową pracą zawodową na określonych stanowiskach służbowych. Aktywność społeczna przejawia się w różnym stopniu zaangażowania uczestników stowarzyszeń w zależności od zakresu działania i szczebla organizacyjnego — od sympatyków popierających daną działalność, uczestników niektórych akcji, członków stowarzyszeń, organizatorów i funkcjonariuszy do członków zespołu kierowniczego.
