Zawód
Zawód: 1. charakterystyka pełnionych trwale przez daną osobę czynności, których wykonywanie stanowi główne lub uboczne źródło utrzymania; 2. charakterystyka czynności, których wyuczyła się dana osoba. Szczegółowe informacje o strukturze zawodowej całej ludności otrzymuje się przez imienne, powszechne spisy ludności; informacji bieżących o zatrudnionych dostarcza sprawozdawczość. Strukturę zawodową ludności bada się ustalając przede wszystkim: stosunek do pracy, stanowisko społeczne (w zawodzie), z. wykonywany (indywidualny lub subiektywny), miejsce pracy (z. obiektywny), z. główny i uboczny, z. wyuczony. Z punktu widzenia stosunku do pracy ludność dzieli się na czynną o bierną zawodowo. Do ludności zawodowo czynnej zalicza się zatrudnionych i bezrobotnych, przy czym za bezrobotnych uważa się zarówno poszukujących- pracy, którzy byli uprzednio zatrudnieni, jak i tych, którzy poszukują pracy po raz pierwszy. Do ludności zawodowo biernej należą osoby pozostające na utrzymaniu zatrudnionego, osoby mające niezarobkowe źródło utrzymania lub utrzymywane przez te osoby. Do pozostających na utrzymaniu należą: dzieci będące na utrzymaniu rodziców, żona prowadząca gospodarstwo domowe i pozostająca na utrzymaniu męża, rodzice utrzymywani przez dzieci i in. Do posiadających nie- zarobkowe źródło utrzymania zalicza się osoby, które nie pracują, nie pozostają na utrzymaniu rodziny, a mają źródło utrzymania. Należą do nich emeryci, renciści, osoby otrzymujące stałe zasiłki z opieki społecznej, osoby przebywające stale w zamkniętych zakładach opieki społecznej (np. domy starców, zakłady dla nieuleczalnie chorych), osoby przebywające w zakładach karnych itp. Klasyfikacja ludności wg stanowiska społecznego dzieli ludność na następujące grupy społeczno-zawodowe: pracownicy zatrudnieni w gospodarce uspołecznionej, pracownicy najemni w gospodarce nieuspołecznionej, pracujący na rachunek własny zatrudniający siłę najemną (pracodawcy), pracujący na rachunek własny nie zatrudniający siły najemnej (samodzielni), członkowie spółdzielni produkcyjnych, członkowie spółdzielni pracy, nie wynagradzani pomagający w pracy zawodowej członkowie rodziny, pozostali. Pracownikami są osoby, które z tytułu wykonywanej pracy otrzymują określone wynagrodzenie. Pracowników dzieli się na fizycznych i umysłowych. Grupa pracujących na rachunek własny obejmuje rolników indywidualnych oraz pracujących poza rolnictwem, jak rzemieślnicy, wolne zawody itp. Kryterium podziału na pracodawców i samodzielnych stanowi fakt zatrudniania lub nie- zatrudniania siły najemnej. Do pomagających członków rodzin zaliczane są osoby, które stale pomagają w pracy zawodowej członkowi rodziny i nie otrzymują za to wynagrodzenia. Zjawisko takie występuje głównie w gospodarstwach rolnych, a ponadto w prywatnych warsztatach rzemieślniczych. Pomagających w pracy członków rodziny zalicza się do zawodowo czynnych. Z. wykonywany określa czynności zawodowe wykonywane przez daną osobę (np. ślusarz, monter, tapicer). Badanie z. wykonywanego wymaga przygotowania szczegółowych wykazów nazw-zawodów. Badanie z. ze względu na miejsce pracy, w którym dana osoba wykonuje czynność zawodową, oparte jest na klasyfikacji zakładu pracy lub wyodrębnionej organizacyjnie części zakładu czy instytucji. Klasyfikacja uwzględnia podział na działy gospodarki narodowej, gałęzie, grupy oraz rodzaje. W celu właściwego ustalenia miejsca pracy zbiera się m. in. informacje dotyczące adresu i nazwy zakładu pracy, rodzaju czynności w nim wykonywanych oraz w czyim zarządzie (użytkowaniu) pozostaje zakład (państwowym, spółdzielczym, prywatnym). Pracą główną (z. głównym) nazywa się zajęcie zarobkowe, które stanowi główne źródło utrzymania, pracą uboczną zaś — zajęcie stanowiące dodatkowe źródło utrzymania. Za kryterium pozwalające rozróżnić główne i uboczne źródło utrzymania może być przyjęty czas pracy (praca główna, która zajmuje więcej czasu) lub wysokość dochodu (praca główna, która daje większy dochód). Z. wyuczonym nazywa się z., do którego wykonania dana osoba otrzymała przygotowanie teoretyczne i praktyczne.
