Praca abstrakcyjna
Praca abstrakcyjna, praca w ogóle, rozumiana jako wydatkowanie ludzkiej siły roboczej w znaczeniu fizjologicznym, niezależnie od konkretnej formy tego wydatkowania, jednorodna praca ludzka tworząca wartość towarów. Praca ludzka ma dwoisty charakter: z jednej strony Jest to zawsze praca o określonej specjalności, związana z odpowiednimi kwalifikacjami, czyli praca konkretna; z drugiej zaś każda praca, niezależnie od jaj konkretnej formy, oznaczająca wysiłek organizmu ludzkiego, zużywanie energii, napięcia umysłowego i psychicznego oraz mięśni człowieka. W tym właśnie sensie stanowi ona jednorodną pracę ludzką — p.a. P.a. jest kategorią historyczną, związaną z gospodarką towarową. W procesie wymiany towarów następuje wzajemne przyrównywanie pracy ucieleśnionej w różnych towarach, dokonuje się sprowadzenie jej do Jednorodnej pracy ludzkiej. „Sprowadzanie takie — pisze Marks — wydaje się abstrakcją, lecz jest to abstrakcja, która w społecznym procesie produkcji dokonuje się codziennie”. Kategoria p.a. oznacza nie tylko zrównanie różnych rodzajów pracy; wyraża ona także fakt, że praca każdego wytwórcy jest cząstką całej pracy społecznej. W gospodarce towarowej opartej na prywatnej własności środków produkcji istnieje sprzeczność między p.a. a pracą konkretną: wyraża ona sprzeczność między pracą prywatną a pracą społeczną. Odkrycie dwoistego charakteru pracy jest historyczną zasługą Marksa. Sam Marks stwierdzał, że jest to fundament jego teorii ekonomicznej, że na „teorii o dwoistym charakterze pracy opiera się całe pojmowanie faktów”. Odkrycie to pozwoliło Marksowi wykryć sprzeczności prostej gospodarki towarowej oraz gospodarki kapitalistycznej.
