Horyzont planu
Horyzont planu, odstęp czasu, dla którego świadomie planuje się przyszłe zamierzenia. W planowaniu, którego treścią jest podejmowanie decyzji kształtujących przebieg procesów społecznych i gospodarczych, trzeba odróżniać okres, w którym dana decyzja zaczyna wywierać wpływ na rzeczywistość, oraz okres, w którym pojawiają się efekty podjętej decyzji. W wielu przypadkach są to różne odcinki czasu, niekiedy poważnie od siebie odległe. Planowanie jako narzędzie dynamizujące przebieg procesów, powinno dokładnie i szczegółowo określać działania na najbliższą przyszłość (piany krótkookresowe), wytyczać zamierzenia na okresy następne (plany średniookresowe) oraz wskazywać na podstawowe kierunki rozwoju w przyszłości (plany długookresowe). Te cechy planowania muszą być wzajemnie tak powiązane, aby plany krótkookresowe stanowiły konkretyzację bezpośrednich działań niezbędnych do realizacji zamierzeń wyznaczonych na okres dłuższy, a jednocześnie były podstawą do weryfikacji i ew. korekty tych zamierzeń. W konkretnym, praktycznym działaniu najważniejsza jest świadomość, co trzeba robić, a zwłaszcza, jakie podjąć nowe zadania gospodarcze i społeczne w najbliższym czasie. Niezbędne jest więc planowanie krótkookresowe, obejmujące możliwie najkrótszy okres z punktu widzenia odstępu czasu między podjęciem decyzji a jej wpływem na rzeczywistość. Równocześnie prawidłowość decyzji gospodarczych wymaga planowania o dłuższym horyzoncie czasu, wybiegającego tak daleko w przyszłość, jak długi jest odstęp czasu między uruchomieniem działań a uzyskaniem ich efektów, w różnych sferach działalności społecznej i gospodarczej długość odstępu czasu kształtuje się odmiennie, w zależności od obiektywnych cech i warunków przebiegu poszczególnych procesów. Długiego odstępu czasu (np. kilkunastoletniego) wymagają tylko niektóre procesy. Liczba ich wzrasta w miarę skracania horyzontu czasu, obejmując coraz pełniej wszystkie przejawy życia społecznego i gospodarczego. Kształtowania przebiegu poszczególnych procesów nie można jednak ujmować za pomocą odrębnych planów, o dłuższym lub krótszym horyzoncie czasu. Procesy te są ze sobą wzajemnie powiązane, wobec czego plany, mające kształtować ich przebieg, powinny uwzględniać wzajemne zależności i sprzężenia między różnymi dostępnymi wariantami decyzji. W planowaniu długookresowym jest to potrzebne z dwóch powodów. Z jednej strony uzyskuje się podstawy do decydowania o wybranych dziedzinach (o długich cyklach realizacji) na tle ich powiązań z prognozami i wstępnymi założeniami rozwoju dla pozostałych procesów społecznych i gospodarczych. Z drugiej zaś dokonuje się wyboru głównych, strategicznych linii rozwojowych dla wszystkich dziedzin, co stanowi podstawę do podejmowania konkretnych decyzji dotyczących poszczególnych odcinków gospodarki w relatywnie krótszych odstępach czasu. Przy sporządzaniu planów, obejmujących krótsze odstępy czasu, pojawiać się musi coraz więcej wiążących decyzji rozwojowych, które z jednej strony są wycinkami programów wybiegających dalej w przyszłość, z drugiej zaś dotyczą nowych zamierzeń. W ten sposób następuje stopniowo coraz pełniejsza wzajemna koordynacja odcinkowych planów rozwojowych, w obrębie której zasadniczego znaczenia nabierają obliczenia bilansowe i rachunek efektywności, zmierzające do optymalnego wykorzystania istniejących środków z punktu widzenia maksymalnie dostępnego stopnia realizacji społecznych celów rozwojowych w całej gospodarce narodowej. W rezultacie, w systemie planowania występować muszą plany o różnym horyzoncie czasu, przy czym charakter i funkcje tych planów określić można następująco: 1. horyzont czasu planów odcinkowych, dotyczących poszczególnych rodzajów procesów społecznych i gospodarczych, powinien być dostosowany do charakterystycznych cech tych procesów, nie jest tu natomiast konieczne stosowanie jednolitych, sztywnych przedziałów kalendarzowych; 2. wobec konieczności uwzględniania wzajemnych powiązań między poszczególnymi procesami, potrzebne jest przyjmowanie jednolitych przedziałów horyzontu czasu w planowaniu kompleksowym, w skali całej gospodarki narodowej; podstawowe znaczenie mają tu plany 5-letnie, które wyznaczają skoordynowane drogi rozwoju dla poszczególnych ogniw gospodarki; perspektywiczne programy rozwojowe (na okres 15—20 lat, z bardziej dokładnym ujęciem 10-letnim) służą przede wszystkim do wyznaczania głównych, strategicznych linii rozwojowych, stwarzając tym samym podstawy dla planów 5-letnich; planowanie roczne służy potrzebom elastycznego kierowania przebiegiem procesów społecznych i gospodarczych, w myśl ustaleń planów 5-letnich, z uwzględnieniem aktualnie istniejących warunków.
