Bezrobocie
Bezrobocie, zjawisko gospodarcze właściwe ustrojowi kapitalistycznemu; polega na tym, że większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących pracy nie znajduje zatrudnienia. Naukową teorię b. stworzył Marks, w I tomie Kapitału wykazał on, że mechanizm gospodarczy kapitalizmu sam nieuchronnie rodzi b., a rezerwowa armia pracy Jest w kapitalizmie niezbędna do normalnego funkcjonowania gospodarki; b. ma więc charakter przymusowy, a nie dobrowolny, Jak twierdzi do dzisiaj wielu ekonomistów burżuazyjnych, którzy definiują bezrobotnych Jako ludzi nie zgadzających się pracować za niższą płacę. Marks wykazał, że zatrudnienie nie zależy od wysokości płac, tzn. że obniżenie płac nie Jest środkiem wzrostu zatrudnienia. Granicę zatrudnienia wyznacza z Jednej strony organiczny skład kapitału ( kapitału skład organiczny), z drugiej zaś — Jego wielkość. Wraz ze wzrostem organicznego składu kapitału zatrudnienie względnie maleje; może też maleć absolutnie, Jeśli wzrostowi organicznego składu kapitału nie towarzyszy odpowiedni wzrost całego kapitału. Ponadto b. rujnuje i pozbawia warsztatów pracy drobnych producentów w mieście 1 na wsi zanim gospodarka zdoła ich zatrudnić. Mimo że ostateczną przyczyną b. Jest kapitalizm (czego dowodzi praktyka krajów socjalistycznych, w których b. nie występuje), to Jednak przyczyny b. w konkretnych krajach kapitalistycznych mogą być różne. Z tego punktu widzenia rozróżnia się następujące rodzaje b.: 1. technologiczne — spowodowane postępem techniki bez dostatecznego wzrostu całego kapitału; formę tę szczególnie dokładnie zanalizował i opisał Marks; 2. koniunkturalne — spowodowane kryzysowym spadkiem zatrudnienia; 3. strukturalne — spowodowane brakiem kapitału lub nieodpowiednimi proporcjami w dziedzinie zasobów produkcyjnych kraju; Jest ono szczególnie typowe dla krajów zacofanych lub słabo rozwiniętych gospodarczo. Z punktu widzenia form przejawiania się rozróżnia się b.: 1. płynne — kiedy każdorazowo istnieje pewna liczba bezrobotnych, lecz skład rezerwowej armii pracy zmienia się, tzn. że część robotników po pewnym okresie poszukiwania pracy znajdzie Ją, podczas gdy inna część na pewien czas Ją traci; tego rodzaju b. występuje nawet w okresach ożywienia gospodarczego i nie zanika całkowicie również w czasie rozkwitu; chroniczne — polegające na tym, że wśród bezrobotnych pewna grupa osób nie ma żadnych lub bardzo niewielkie szanse znalezienia pracy; są to osoby w podeszłym wieku lub nie cieszące się dobrym zdrowiem, często inwalidzi pracy; 3. utajone — nie objęte na ogół statystyką przeludnienie drobnych warsztatów lub (najczęściej) gospodarstw rolnych, nazywane też b. agrarnym; Jest to podstawowa rezerwa siły roboczej w warunkach gospodarki kapitalistycznej.
