Aspiracje
Aspiracje(jako czynnik rozwoju gospodarczego), pojęcie związane ściśle z dążeniem Jednostki do osiągnięcia określonego celu. W takim ujęciu a. nabierają charakteru motywacji ukierunkowującej działanie. Działanie podjęte w wyniku określonych a. jest zwykle połączone z dodatnimi przeżyciami emocjonalnymi w przypadku osiągnięcia sukcesu lub z przeżyciami negatywnymi związanymi z doznaniem porażki. Stopień trudności zadania, jakie stawia sobie jednostka, zależy od poziomu jej a. Jest to przekonanie o własnych możliwościach, na podstawie których człowiek przewiduje osiągnięcie rezultatu i ocenia jego wartość. Wybór celu zależy jednak również od wartości, jaką cel ten przedstawia dla jednostki. Stąd też zagadnienie a., występując w psychologicznych teoriach motywacji (zwykle ujmowane w grupie teorii poznawczych), wiąże się również z pewnymi odmianami teorii podejmowania decyzji (podejmowania decyzji teoria), które zaczerpnięte zostały głównie z ekonomii. Upraszczając, mówimy że Jednostka podejmuje decyzję na podstawie wartości (użyteczności) przynęt i wchodzącego w grę ryzyka, którym jest przewidywanie powodzenia lub porażki. Możemy zatem powiedzieć, że wybór jednostki jest funkcją wartości i prawdopodobieństwa powodzenia. W zależności tej uwzględnia się jeszcze zwykle [odchodząc od modelu „człowieka ekonomicznego” (homo oeconomicus)[ zmienną osobowościową określaną jako „dyspozycja motywacyjna”. Jest nią trwała dla jednostki tendencja do przejawiania się swoistego motywu. Może nią być np. skłonność do podejmowania zadań, które mają być zrealizowane indywidualnie, a unikanie celów wymagających współdziałania wielu osób. Badania dotyczące poziomu a., rozwinięte w latach 30-tych przez K. Lewina są kontynuowane przez wielu jego następców do dzisiaj. Wyniki badań wskazują na bezpośredni związek a. z osiągniętymi rezultatami w pracy. Wskazują na to pewne zachodzące prawidłowości. Ustalono np. eksperymentalnie, że najusilniej dążono do osiągnięcia celu, gdy prawdopodobieństwo sukcesu lub porażki wynosiło 50:50, tj. gdy indywidualny wysiłek miał największy wpływ na rezultaty. Osiągnięcia malały w miarę zmniejszania się prawdopodobieństwa pozytywnego zrealizowania zadania, przy czym proporcjonalnie malało również znaczenie bodźca zainteresowania materialnego (nagrody). Ustalono ponadto, że osiągnięcie celu prowadzi do wzrostu a., i odwrotnie, brak rezultatu pociąga za sobą jej obniżenie. Przedstawione prawidłowości ilustrują znaczenie a. jednostek jako czynnika w rozwoju gospodarczym. Tam, gdzie zadania nakreślane są realistycznie, a ich wykonanie przynosi widoczny i wymierny sukces, można liczyć na zaangażowane uczestnictwo wykonawców. Wyraźnymi objawami sytuacji przeciwnej jest m. in. spadek wydajności pracy i wzrost fluktuacji pracowników, którzy — jak na to wskazują badania socjologiczne — wolą przejść do pracy nawet gorzej płatnej, ale dającej możliwość pełnego realizowania a.
